Thêm vào đó, chất xơ tạo môi trường lý tưởng cho chức năng tiêu hóa. Nhờ vai trò trái độn lót đường của chất xơ mà thức ăn từ dạ dày nhẹ nhàng trôi xuống ruột một cách ăn khớp với hoạt động của dịch và men tiêu hóa. Chất xơ vì thế là hoạt chất bỏ túi cho người cao tuổi.

Không chỉ có thế, chất xơ còn có công năng giải độc theo cơ chế rất đơn giản. Nhờ không bị phân hủy trên đường tiêu hóa, chất xơ kết dính và kéo theo độc chất trong thức ăn  qua ngõ bài tiết. Nhưng nếu chỉ dựa vào tác dụng cơ học rồi tưởng chất xơ không có giá trị dinh dưỡng thì hiểu sai. Tuy không chứa hoạt chất trực tiếp nhưng chất xơ lại rất quan trọng cho chức năng biến dưỡng. Chất xơ vừa là môi trường cần thiết cho sự phát triển của tập thể vi sinh hữu ích trong khung ruột, nghĩa là gián tiếp yểm trợ sức đề kháng, vừa là chất trung gian để gia tốc tiến độ hấp thu sinh tố trong thức ăn. Dùng thuốc sinh tố trong khi khẩu phần thiếu chất xơ chẳng khác nào ném tiền vào… nhà thuốc! Nhờ tác dụng kháng toan chất xơ trung hòa lượng dịch vị còn thừa sau mỗi bữa ăn. Bữa điểm tâm với nhiều chất xơ là cách phòng ngừa viêm loét dạ dày, đặc biệt ở người lo nghĩ suốt đêm.

Thông qua tác dụng tăng khối lượng trong lòng ruột chất xơ là loại thuốc nhuận trường không có phản ứng phụ. Bữa ăn nhiều chất xơ vì thế không nên thiếu cho người lớn tuổi. Bên cạnh tác dụng trung hòa lượng mật còn dư trong khung ruột nhằm phòng ngừa ung thư ruột già, chất xơ đồng thời góp phần tích cực trong việc giảm hấp thu chất béo. Với khẩu phần càng nhiều chất xơ càng dễ kiểm soát lượng mỡ được tải về gan. Đó là lý do tại sao trong nhiều trường hợp, thuốc hạ mỡ trong máu trước đó không tác dụng bỗng trở nên hiệu quả sau khi người bệnh tăng lượng chất xơ trong khẩu phần.

Tuy vậy, cũng như các hoạt chất khác, chất xơ cũng khó tránh nhược điểm, dù thường khi chỉ vì thực khách áp dụng không đúng cách. Quá liều với chất xơ, nhất là các loại chất xơ tan trong nước, như chất xơ trong đậu, bắp cải… không chỉ dễ gây trướng bụng đầy hơi mà còn ngăn cản tiến trình hấp thu nhiều loại khoáng tố như vôi, sắt, kẽm, phosphor… Người ăn chay trường nếu quá đơn điệu dễ bị loãng xương, thiếu máu, mệt mỏi, dị ứng. Dùng chất xơ, cũng như dùng thuốc, cũng phải đúng chỉ định và liều lượng.

Bác sĩ Lương Lễ Hoàng.